زمینه و هدف: مصرف دخانیات بعنوان یکی از عوامل افزایش‏دهنده بار کلی بیماری‏ها مطرح می‏باشد که سالانه باعث مرگ ۴ میلیون نفر در جهان می‏شود. هدف این مطالعه دسته‏بندی دانشجویان سیگاری بر اساس مدل فراتئوری و تحلیل رابط بین متغیرهای مورد بررسی بر اساس سازه‏های این مدل، در بین دانشجویان پسر دانشگاه علوم پزشکی و دانشگاه اصفهان در سال تحصیلی ۸۹-۱۳۸۸ بود. روش کار: نوع مطالعه توصیفی تحلیلی و روش نمونه‏گیری، افراد در دسترس بود. ابزار گردآوری داده‏ها، پرسشنامه فرم کوتاه سیگار کشیدن بر اساس سازه‏های مدل فراتئوری بود. آنالیز داده‏ها با استفاده از آزمون آنالیز واریانس انجام قرار گرفت. یافته‏ها: ۱۳۱ نفر (۲/۶۶%) در مرحله پیش تفکر، ۳۰ نفر (۲/۱۵%) در مرحله تفکر، ۲۶ نفر (۱/۱۳%) در مرحله آمادگی، ۸ نفر (۴%) در مرحله عمل و ۳ نفر (۵/۱%) در مرحله نگهداری بودند. با عبور از مرحله پیش تفکر به مرحله نگهداری، میزان خودکارآمدی افراد افزایش و میزان وسوسه سیگار کشیدن کاهش یافت (p<۰,۰۵). با عبور از مرحله پیش تفکر به سمت مرحله نگهداری، فوائد مصرف سیگار اگرچه کاهش نشان داد، اما این کاهش معنی‏دار نبود (p>۰.۰۵). اما مضرات مصرف سیگار از مرحله پیش تفکر تا مرحله نگهداری، افزایش نشان داد (p<۰.۰۵). همچنین در طی عبور از مراحل، افراد بیشتر از فرآیندهای رفتاری و کمتر از فرآیندهای شناختی استفاده کرده‏اند. نتیجه‏گیری: اکثر دانشجویان در مرحله پیش تفکر قرار دارند و مداخلات لازم جهت ترغیب آنان به ترک سیگار با استفاده از سازه‏های مدل فراتئوری ضروری است. افزایش خودکارآمدی و تأکید بر مضرات مصرف سیگار، باعث حرکت به‏سوی مراحل آخر و ترک مصرف سیگار می‏شود.

زمینه و هدف: الگوی فرانظری یکی از رویکردهای تئوریکی برای ارتقاء فعالیت جسمانی در افراد است که بیانگر تغییر رفتار به عنوان فرایندی است که از مراحل معینی می‌گذرد. این پژوهش با هدف شناخت تعیین‏کننده‌های رفتار فعالیت جسمانی در دانشجویان با الگوی فرانظری انجام شد. روش کار: این مطالعه مقطعی با مشارکت ۲۰۰ نفر دانشجوکه با روش نمونه گیری تصادفی منظم انتخاب شدند، انجام شد. ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه‌ای با سوالات: مراحل تغییر فعالیت جسمانی، خودکارآمدی، و موازنه‌ تصمیم‏گیری بود. پایایی سوالات مراحل تغییر با روش آزمون- بازآزمون دوهفته‌ای و سوالات خودکارآمدی و موازنه تصمیم‏گیری با ضریب آلفای کرونباخ تایید شدند (به ترتیب ۸۲/۰، ۷۲/۰ و ۷۷/۰). آنالیز داده‌ها با نرم افزار SPSS-۱۹، و با استفاده از شاخص‌های مرکزی و آزمون‌های مربع کای، ANOVA، ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون انجام شد. یافته ها: بطور کلی توزیع افراد بر اساس مراحل فعالیت جسمانی بدین ترتیب بود: مرحله پیش تفکر ۴۲%، مرحله تفکر ۱۳%، مرحله آمادگی ۱۵%، مرحله عمل ۵/۱۱% و مرحله نگهداشت ۵/۱۸%. میانگین فعالیت جسمانی افراد در هفته ۲/۱۶۱±۶/۱۵۰ دقیقه بود. میزان فعالیت جسمانی طی مراحل تغییر (از پیش تفکر تا نگهداشت) روندی افزایشی را نشان داد (۰۰۱/۰>p). مراحل تغییر، خودکارآمدی و موازنه تصمیم گیری، بطور معناداری پیش بینی کننده فعالیت جسمانی بودند (۰۰۱/۰>p). نتیجه‏گیری: با توجه به اهمیت سازه‌های الگوی فرانظری در پیش بینی رفتار فعالیت جسمانی، پیشنهاد می‌شود مداخلات آموزشی بر اساس این سازه‌ها بویژه برای دانشجویان مراحل غیر فعال (پیش تفکر، تفکر و آمادگی) جهت ارتقاء فعالیت جسمانی اجرا گردد.

زمینه و هدف: شیوه زندگی کم تحرک و راکد به عنوان یکی از مهمترین فاکتورهای قابل تعدیل بیماری دیابت شناخته می‏شود، در حالی که سطح فعالیت بدنی بیماران دیابتی مطلوب نیست. این مطالعه با هدف تعیین توان تبیین کنندگی تئوری فرانظری فعالیت فیزیکی در بیماران مبتلا به دیابت انجام شد. روش کار: این مطالعه از نوع مقطعی می‏باشد که جامعه آماری آن شامل بیماران دیابت نوع ۲ در شهرستان خرم آباد بودند و به روش نمونه گیری آسان تعداد ۳۹۳ نفر از آنان انتخاب و وارد مطالعه گردیدند. داده ها از طریق پرسشنامه ۵ قسمتی جمع آوری و با استفاده از نرم افزار آماری SPSS-۱۸ و آزمون‏های ضریب همبستگی پیرسون، آزمون کای‌دو، تی مستقل و آزمون آنالیز واریانس و رگرسیون خطی چندگانه تجزیه و تحلیل گردید. یافته ها: در این مطالعه اکثریت شرکت کنندگان (۹/۴۸%، ۱۹۲ نفر) در مرحله پیش تفکر و تنها ۱۵درصد افراد در مرحله نگهداری و ۶/۶ درصد در مرحله عمل بودند. تفاوت معنی داری از نظر مراحل تغییر رفتار در بین افراد با سطوح تحصیلاتی مختلف دیده شد. میانگین ورزش در روز در گروه نگهداری بطور معنی داری بیشتر از بقیه گروه ‏ها بود و ارتباط معنی‏دار معکوسی بین میانگین ورزش در روز با منافع درک شده و ارتباط مستقیم معنی داری با فرایندهای تغییر، خودکارآمدی و تعادل تصمیم گیری وجود داشت. آزمون رگرسیون چندگانه خطی نشان داد که ۸/۳۳ درصد واریانس میانگین مدت ورزش در روز با سازه های مورد مطالعه قابل تبیین و پیشگویی می‏باشد. نتیجه گیری: تئوری مراحل تغییر رفتار توان پیشگویی کنندگی مناسبی از سطح فعالیت بدنی در بیماران دیابتی داشت. توجه به سازه های این تئوری در ارتقاء فعالیت بدنی و ارائه آموزش های مربوط در انجمن های بیماران دیابتی و مراکز درمانی توصیه می شود.

زمینه و هدف: خودکارآمدی یکی از عوامل موثر بر فعالیت بدنی میباشد. پژوهش حاضر با رویکرد کیفی به شناسایی تعیین کننده های خودکارآمدی خانواده برای فعالیت بدنی پرداخته است.

روش کار: پژوهش حاضر به روش کیفی است و رویکرد آنالیز محتوی انجام گردید. برای جمع آوری اطلاعات از ابزار مصاحبه نیمه ساختاریافته استفاده گردید. با استفاده از شیوه نمونه گیری هدفمند تعداد ۲۰ نفر بعنوان مشارکت کننده در این مطالعه وارد شدند. برای تحلیل داده ها از روش تحلیل مقایسه ای مداوم استفاده گردید.

یافته ها: داده های بدست آمده در ۴ طبقه مفهومی شامل شرایط محیط، نقش والدین، فعالیت های رقابت کننده، و آمادگی برای فعالیت یدنی قرار گرفتند. درونمایه اصلی پژوهش «اولویت ندادن خانواده ها به فعالیت بدنی منظم در زندگی روزمره» بود که از متن داده ها استخراج گردید.

نتیجه گیری: با توجه به درونمایه اصلی و طبقاتی که از متن دادها استخراج گردیده است، فعالیت بدنی از اولویت مناسبی برای خانواده ها برخوردار نیست. لذا ارزشگذاری فعالیت بدنی برای خانواده ها و توسعه سبک زندگی فعال برای آنان مورد توصیه پژوهشگران می باشد.

زمینه و هدف: در چند دهه اخیر عوامل ناتوانی و مرگ های زودرس از بیماریهای عفونی واگیردار به بیماریهای مزمن و تحلیل برنده تغییر یافته است، تغییرات در رژیم غذایی عامل مهم انتقال بیماری از واگیر به غیرواگیر است. پیشگیری اولیه از این بیماریها از طریق مداخلات بر روی عادات و سلیقه های غذایی از دوران کودکی امکان پذیر میباشد، با توجه به کمبود مطالعات، مطالعه حاضر با هدف تأثیر یک برنامه آموزش تغذیه سالم بر خودکارآمدی دانشآموزان دختر در مدارس راهنمایی شهر شیراز، ایران، با استفاده از مدل پرسید تدوین یافته است.

روش کار: مطالعه حاضر از نوع مداخله ای و نیمه تجربی بود، ۲۱۷ دانش آموز از مدارس دخترانه هر چهار ناحیه شیراز به روش نمونه گیری طبقه بندی- خوشه ای انتخاب شدند و به صورت تصادفی و در دو گروه آزمایش (۱۰۴نفر) و شاهد (۱۰۵نفر) تخصیص یافتند. ابزار پژوهش یک پرسشنامه پژوهشگر ساخته بود که به صورت خودایفا اجرا گردید. ضریب آلفای کرونباخ برای سازه خودکارآمدی ۸۰/۰ به دست آمد. داده های پژوهش قبل و بعد از مداخله در گروههای مورد مطالعه، با استفاده از پرسشنامه مذکور جمع آوری گردید. مداخله آموزشی برای گروه آزمایش از طریق سخنرانی، بحث در گروه های کوچک، پمفلت، کتابچه آموزشی و پرسش و پاسخ اجرا شد. داده ها در نرم افزار SPSS-۱۸ با استفاده از آزمون های آماریآنالیز داده های مکرر و تی زوجی آنالیز شد.

یافته ها: میانگین تغییرات خودکارآمدی (۰۰۰۱/۰p<) در گروه مداخله پس از اتمام دوره آموزشی افزایش معناداری را نشان داد.

نتیجه گیری: موفقیت آمیز بودن این مطالعه نشان داد که مداخله آموزشی مبتنی بر مدل پرسید در بهبود خودکارآمدی رفتار تغذیه ای دانش آموزان مؤثر بوده است، از این رو استفاده از این مدل برای طراحی مداخلات آموزشی پیشگیریکننده مناسب به نظر میرسد.