کامران پروانک*، افسانه خمیس آبادی،
دوره ۱۲، شماره ۲ - ( تابستان ۱۴۰۰ )
چکیده
زمینه و هدف: پدیده گرد و غبار در کشور ما به ویژه منطقه کرمان بسیار بحرانزا و حادثهساز است. بخشی از دلایل خسارت به عدم شناخت کافی اولویت تاثیر این پدیده بر محیط زیست برمیگردد. به همین دلیل مطالعه حاضر با هدف ارزیابی و اولویتبندی اثرات گرد و غبار بر معیارهای آب، هوا، خاک، زیست‌بوم جانوری و گیاهی شهر کرمان جهت آگاهیدادن به شهروندان و مسئولین از خسارات ناشی از این پدیده و برنامهریزی برای کنترل آن در سال ۱۳۹۸ انجام شد.
روش کار: نوع تحقیق کاربردی و روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بود. ۵ معیار شامل اکوسیستم آبی، خاک، هوا، زیست‌بوم گیاهی و زیست‌بوم جانوری هر کدام با ۴ زیر معیار به عنوان معیارهای سنجش تأثیرات زیست‌محیطی گرد و غبار در نظر گرفته شد. برای گردآوری اطلاعات از روشهای کتابخانهای و بررسیهای میدانی (به صورت پرسشنامه، مشاهده و مصاحبه) استفاده گردید. جامعه آماری پژوهش کلیه متخصصین در امر محیط زیست در شهر کرمان بودند. به منظور رتبهبندی معیارهای سنجش از مدل VIKOR استفاده شد.
یافته ها: از میان معیارهای مورد بررسی، معیارهای هوا، آب و خاک با استفاده از مدل VIKOR با درجه کیفیت ۰، ۱۰۵/۰ و ۳۵۱/۰ به ترتیب در رتبه اول، دوم و سوم تأثیرات منفی گرد و غبار قرار داشتند. معیارهای زیست بوم جانوری و گیاهی با درجه کیفیت ۶۵۶/۰ در رتبه چهارم قرار گرفتند. در بین شاخصهای پژوهش، شاخص به خطر انداختن سلامت عمومی شهروندان با افزایش فلزات سنگین، تهدید منابع آب شرب شهر و افزایش بیماریهای تنفسی به ترتیب با میانگین ۰۷/۴، ۰۴/۴ و ۰۱/۴ بالاترین میانگین اثرات زیانبار گرد و غبار را به خود اختصاص دادند.
نتیجه گیری: بر اساس یافتهها، از میان ۵ معیار مورد بررسی، گرد و غبار بیشترین تأثیر منفی را بر روی هوای شهر کرمان و بعد از آن به ترتیب بر روی آب و خاک منطقه داشت. بنابراین مدیریت بحران شهری کرمان بر اساس اولویت به دست آمده و برنامهریزی منسجم میتواند گامهای موفقی در جهت کاهش و مقابله با پدیده گرد و غبار بردارد.
